Die risiko by boerderye is omvangryk. Die mees voor die hand liggende risiko in boerdery is sekerlik klimaat. Of dit reën of ryp is, klimaatsomstandighede was van die begin af die onsekerheid waaroor die hardste gewonder en gehoop is.
Boerderypraktyke is grootliks daarop ingestel om risiko te verminder. Dit kan wissel van ‘n relatiewe klein verandering, soos om ‘n trekkerfabrikaat met ‘n verwagte kleiner onklaar-risiko te kies, tot om van droëland na besproeiingsboerdery oor te skakel. Hierdie veranderings/verskille is alles om die onsekerheid van ‘n uitkoms en sodoende risiko te verminder.
Prys is verdere onsekerheid
‘n Verdere onsekerheid waarmee boerderye in Suid-Afrika te doen het, is pryse. Die pryse van produksiemiddele, sowel as produkpryse, kan die winsgewendheid van ‘n boerdery maak of breek. Suid-Afrika het, anders as byvoorbeeld Amerika, ‘n oop ekonomie. Masjinerie, grondstowwe vir kunsmis, en so aan word grootliks ingevoer en betaling daarvoor kan nie in rand gedoen word nie.
Net so is die prys van wol, melk en mielies, om net ‘n paar bedrywe te noem, afhanklik van die internasionale prys daarvan, wat nie in rand bepaal word nie.
Die stand van die Rand teenoor ander geldeenhede, veral die Amerikaanse dollar, is een van die faktore wat bepaal hoe duur of goedkoop die stroper is wat ingevoer word en of die melkprys moet daal, want kaas en botter kan goedkoper ingevoer word. Die verloop van die rand teenoor die dollar (R/$) kan in die grafiek hieronder gesien word.
Hoewel die langtermyn-tendens op ‘n swakker neiging dui, kan dit op die korttermyn ook baie versterk. Die toekomstige verloop (of uitkoms) van die wisselkoers is dus baie onseker, wat die risiko van boerderye verhoog.
Die onlangse neiging van die wisselkoers kan as voorbeeld gebruik word om die effek wat dit het, te kwantifiseer. In minder as vier maande (Januarie tot April 2016) het die wisselkoers van R16,78 tot R14,19 gewissel, ‘n verskil van R2,59. Dit sou die mielieprys met R500 per ton laat daal het (alle ander faktore konstant).
Produsente het in die verlede al probeer om die uitwerking van die langtermyn-verswakking van die rand te neutraliseer deur kunsmis vooruit te koop. Volgens Graan SA se prysindeks vir kunsmis het die indeks van 2008/’09 tot 2009/’10 met ‘n derde gedaal (nadat dit die vorige jaar met 80% gestyg het).
Skakel risiko uit
Die besluit om vooruit kunsmis in 2007/’08 te koop, het ‘n goeie uitkoms gehad, maar dieselfde besluit ‘n jaar later sou ‘n baie nadelige uitkoms gehad het. Dit word ál hoe meer noodsaaklik vir boerderye om die risiko van wisselkoersveranderinge sover as moontlik uit te skakel.
Versekeringsmaatskappye het oor tyd verskeie produkte ontwikkel wat die uitwerking van ‘n onseker uitkoms verminder, soos haelversekering. Ander instansies, soos Safex, het maniere om uitkoms van toekomstige pryse meer seker te maak (verskansing).
Daar is ook produkte wat die risiko van wisselkoersbewegings aanspreek. Hierdie produkte sal in meer detail in ‘n opvolgartikel bespreek word.
* Johann Strauss is ʼn navorser by BVG Commodities
