Plaashek Foto verskaf
Die aantal plase wat te koop in Suid-Afrika is, het binne ‘n jaar met sowat 45% opgeskiet tot 19 280.
Minstens 19 280 plase in Suid-Afrika was op 27 Mei vanjaar in Suid-Afrika op die mark, teenoor die 13 254 plase op 2 Februarie verlede jaar.
Dié statistiek is verkry van die Plase-platform vir plaasverkope op Landbou.com wat deur Property24 saamgestel word.
Landbou.com het verlede jaar ‘n opname op dié platform gedoen om vas te stel hoeveel plase op die mark was. Op 2 Februarie 2015 was altesaam 13 254 eenhede te koop aangebied. (Dit is nie die volle aanbod van álle plase nie: Dié platform word deur agente gebruik wat daarop wil adverteer.)
Dié aanbod het van Februarie 2015 tot 27 Mei 2016 opgeskiet tot ʼn aanbod van 19280. Die aanbod per provinsie is nou:
Gauteng: 5511 plase
Mpumalanga: 1570
Limpopo: 2225
Noordwes: 2817
Vrystaat: 1358
KwaZulu-Natal: 956
Wes-Kaap: 3641
Oos-Kaap: 836
Noord-Kaap: 366
Totaal 19 280.
Mnr. Philip Theunissen, landbou-ekonoom van Computus Finansiële Rekenmeesters op Bethlehem, sê dié styging in die aanbod van plase wat te koop is, is te verstane. “So drie, vier jaar gelede het jy in ons omgewing skaars gehoor van plase wat in die mark kom. Jy het net gehoor die plaas is klaar verkoop, só vinnig is plase opgeraap. Nou hoor jy ten minste hierdie boer en daardie boer wil verkoop.
Seisoen sluit op 31 Augustus
“Meeste boere in die somersaaigebied se seisoen sluit af op 31 Augustus. Produksielenings moet dan afbetaal word en die nuwe huurpaaiemente is ook vooruit op 1 September betaalbaar. Baie huurkoop- en grondpaaiemente word ook vir 1 September geskeduleer.
“As daar nie geld is vir al dié verpligtinge op 1 September nie, gaan daar nóg plase daarna in die mark kom. Twee jaar terug het boere vuis geslaan om grond in Bothaville, Wesselsbron en Viljoenskroon te huur. Verhuurders kry nou nie eers ‘n aanbod daar nie.”
Theunissen sê wat hier gebeur, is ekonomiese regstellende aksie. “Grondpryse was die afgelope aantal jare onrealisties hoog. Iets moet meegee, want ons was ver verby die terugbetaalvermoë van grond gewees. Ons was in ‘n ‘borrel’ gewees waar geredeneer is dit gaan volgende jaar net nóg duurder wees om grond te koop en gevolglik het boere nie regtig na terugbetaalvermoë as maatstaf gekyk nie. Grond moet dus nou eers weer terugkom sy fundamentele waarde toe.”
Plase verkoop vir R27 miljard
Mnr. Johann Bornman, voorsitter van Agri Development Solutions, het ʼn ontleding gedoen van plase wat die afgelope jaar verkoop is, met inligting wat van die Aktekantoor verkry is. Volgens Bornman is altesaam 3 405 546 ha teen R 27,6 miljard in die 12 maande tot 31 Maart 2016 verhandel. Dit behels vir 4 394 transkasies (van grondtransaksies groter as 20 ha).
Bornman sê die kumulatiewe uitwerking van die droogte werk nou deur na grondvlak toe, in terme van oorlaatskuld en die verkryging van produksiekrediet vir die nuwe seisoen. Hy voorspel ʼn duidelike struktuurverskuiwing in die landbou, aangevuur deur die droogte. “Groter boere en groepsvorming gaan meer prominente rolle speel in die aanbod en produksie van voedsel.”
* Vroeër in Mei 2016 is die onteieiningswetsontwerp in die Parlement goedgekeur en pres. Jacob Zuma moet dit nou net goedkeur. Die kantoor van die ANC-hoofsweep in die Parlement het gesê dat die goedkeuring van die wetsontwerp geskiedkundig is, siende dat dit die einde beteken vir die gewillige koper/-verkoper beginsel wat grondhervorming “laat sloer”.
